MUSİKİ KLAVUZU

Orhan Seyfi Orhon (1890-1972)

Türk edebiyatı tarihine Beş Hececiler olarak geçmiş edebi topluluğun şairlerinden birisi olan Orhan Seyfi Orhan, 23 Ekim 1890 tarihinde İstanbul'da dünyaya geldi.

Her ne kadar sanatla iç içe bir çocukluğu olsa da, hukuka merak saldı ve yüksek öğrenimini Hukuk Mektebi'nde tamamladı. Yirmiden fazla şiiri değişik bestekârlar tarafından bestelendi.

Başta Akbaba mizah dergisi ve Çınaraltı fikir ve sanat dergisi olmak üzere pek çok dergi çıkarmış ve adı Çınaraltı dergisi ile özdeşleşmiş bir yayımcıdır. İlk ciddi yazın çalışmalarına lise yıllarında başlayan Orhon, önceleri şiirlerinde aruz veznini kullandı.

 1911 yılında Ömer Seyfettin, Ziya Gökalp ve Ali Canip Yöntem'in Selanik'te çıkardığı Genç Kalemler dergisiyle önayak oldu. Türk edebiyatının sadeleşmesi, Yeni Lisan anlayışı ve eski özgün Türk tarihi motiflerinin sanata yansıtılması görüşünü benimseyerek, hece veznine geçiş yaptı.

Orhan Seyfi'nin yazınsal sanatta aradığı şey, değişen ve sürekli gelişen yeni toplumun yeni değerlerinin tam olarak karşılığını bulacağı, ancak bir yandan da geleneksel bağlarını özünde barındırabileceği, akıcı ve rahat bir üslupla dile getirilmiş 20. yüzyıl modern söylemleriydi.

Hecenin beş şairinden biri olarak anılmaya başladıktan sonra ise, Yusuf Ziya Ortaç'la birlikte Papağan, Çınaraltı, Güneş ve Akbaba gibi dergiler de yayınladı. Bir çeşit mizah dergisi olan Akbaba'da, Orhan Veli Kanık'ın öncüsü olduğu "Garip Akımı"nı ve bunu benimseyen şairleri alaya alan, hicivsel ve mizahi yazılar yazdı.

Kurtuluş Savaşı zamanında, İstanbul Hükümeti yanlısı yayınlar yapan "Aydede" adlı dergide yayınlanmak üzere şiirler ve makaleler yazdı. Aynı dönemde "Peri Kızlarıyla Çoban Hikayesi" adında şiir kitaplarını çıkardı. Bu şiirlerinde, klasik edebiyattan ayrılma isteğini kinayeli bir biçimde ifade ediyor, sosyal olayları hicivsel bir üslupla işliyordu.

Ayrıca bu çalışmasında, divan şiirine özgü aruz vezni kalıplarını, modern ve sade hece ölçüsüne uyarlayarak, oldukça güzel bir dönüşüm ortaya koydu. Orhon, 1922 yılında, bu kitabındakilere yeni şiirler de ekleyerek "Gönülden Sesler" adıyla yayınladı.

 Edebi faaliyetlerini şiirin yanı sıra, mizah ve makale yazılarıyla da sürdüren Orhon, 1922 yılından 1946 yılına kadar olan süreçte Milliyet, Tasvir-i Efkar’da çalıştı. 1972 yılında İstanbul’da hayatını kaybetti. Zincirlikuyu Mezarlığı’na defnedildi.

 Orhan Seyfi Orhon’un musikide yeri şiirleri bestecilerin hassasiyetle kullanmalıdır. Askerliğini yaptıktan sonra İzmir Radyosu'nun açtığı sınav ile müzik hayatına ilk adımı attığını belirten Nalkesen, 5 Eylül 1951 tarihinde "Veda Busesi" isimli şarkıyı besteledi  

 Hani o bırakıp giderken seni

Bu öksüz tavrını takmayacaktın

Alnına koyarken veda buseni

Yüzüne bu türlü bakmayacaktın 

Gelse de en acı sözler dilime

Uçacak sanırım birkaç kelime

Bir alev halinde düştün elime

Hani ey gözyaşım akmayacaktın 

Yusuf Nalkesen, bu güzel bestesinin anısını “Orhan Seyfi Orhan’ın “Veda Busesi” isimli daha öğretmen okulundaki öğrencilikle bu yıllarımda defterime yazdığım nefis şiirimi besteledikten 8-10 yıl sonra; ben beste yaptım diye utana, çekine, ortaya çıkardım” anlatmıştır. Şiirleri başka bestekârlar tarafından ayrı makamlarda bestelenmiştir. Bestelenen şiirlerinden bazıları:

“Sarahaten acaba söylesem darılmaz mı (TEREDDÜT)”Ali Rifat Çağatay-Nihavent

” Acaba şen misin kederin var mı” Bimen Şen-Hicaz

 “Dün yine günümüz geçti beraber” Bimen Şen-Hüseyni, Refik Fersan-Mahur,

“Yıllar var ben onu hiç unutmadım”Ahmet Üstün-Muhayyerkürdî, Süleyman Mertkanlı-Hüzzam, Faiz Kapancı-Kürdilihicazkar, Kasım İnaltekin-Rast,

”Ölürsem yazıktır sana kanmadan” Hayri Yenigün-Segah

”Her akşam muhakkak tesadüfümüz” Ahmet Çağan-Uşşak

”Sen gül dalında gonca ben dağ yolunda yonca” Ekrem Varol-Kürdîlihicazkâr, Faiz Kapancı-Hüseyni, Kasım İnaltekin-Hicaz, Necdet Tokatlıoğlu-Hüzzam, Zeki Arif Ataergin-Şehnaz Buselik, Emin Ongan-Muhayyerkürdî 

”Dünyada biricik sevdiğim sensin” Faiz Kapancı-Suızinak, Necdet Tokatlıoğlu-Uşşak, Refik Fersan-Hicaz, Sadi Erden (udi)-Nihavent, Akın Özkan-Nihavent

 Hazırlayan: Suat Yener