Menekşelendi sular, sular menekşelendi (JOKOND) - Hikayesi - Notası

Makam: Nihavend

Bestekar: Sadettin Kaynak

Sanatçı: Mine Geçili

Güftekar: Vecdi Bingöl

Usül: Düyek - Semai

Menekşelendi sular “JOKOND”

 

Şair Vecdi Bingöl kendi tarzına göre yazdığı “Jokond” isimli güftesi Sadettin Kaynak tarafından Nihavent makamında bestelendi. Bu şarkıdaki değişiklikler üstatlar arsında soğukluğa sebep oldu. Vecdi Bingöl:

 

“Dikensiz gül olmazmış çilesiz bülbül Jokond        
Her kuş bülbül olmazmış her çiçek de gül Jokond”
şeklinde yazmıştı.

 

“Dikensiz gül olmazmış dilesiz bülbül Ayşe            
Her kuş bülbül olmazmış her çiçek de gül Ayşe”
şeklinde Safiye Ayla tarafından değiştirilmiş

 

Bu değişiklik Sadettin Kaynak tarafından benimsenmişti. Fakat Vecdi Bingöl bu değişiklikten rahatsız olmuştu. Bu sıralarda Afyon’da bulunan Bingöl, Kaynak’a mektup yazmış:

 

“Sevgi ve teveccühleriyle öğündüğüm, çok sayın üstadıma” kelimeleriyle başlayan bir mektup yazmış. Mektup şöyle: “Jokond’un kemale gelişi (olgunlaşması), ne yazık ki şairinin zevalzede (çöküntüye uğramış) bir demine rastlamış oldu. Onu müstesna sanatının mucizesiyle dile getiren biricik üstadımın dilinden, ilk olarak dinleyemediğime cidden üzüldüm.

Elverir ki, bu aşk ve sanat gelininin duvağını çok sayın sanatkâr Safiye Ayla’nın açmış olmaları benim için bir haz vesilesi olmuştur. Dilerim ki Jokond, her iki değerli üstadın iltifat ve himmetleriyle kendini tanıtmak şerefini kazansın. Canım üstadım, Jokond* sözüne gelince: bunun bir remiz, bir sembol olduğunu herkesin kavrayabilmesi o kadar güç bir şey olmamakla beraber, herkesçe kavranması da gerekmez sanırım”

 

Vecdi Bey sitem dolu mektubunun sonunda bu değişikliğin düzeltilmesini kibar bir dille istiyordu. Fakat iş işten geçmişti şarkı plağa “jokond” yerine “Ayşe” şeklinde geçmiş ve Safiye Ayla’nın okuduğu plak çok tutulmuş olması Vecdi Bingöl’ü hem çok üzmüş, hem de çok kızdırmıştı. 28 ağustos 1938 tarihinde yazdığı mektupta bu tartışmaya son noktayı şöyle koydu:

 

Dikensiz gül olmazmış   
Çilesiz bülbül Jokond      
Her kuş bülbül olmazmış
Her çiçek de gül Jokond”

 

Bu parça olmadıkça. Jokond meal (mana) itibariyle eksik kalacaktır. Çok sayın üstadımız, Bahtsız Jokond’umun şu perişan hal ve meali karşısında duyduğum acıya sevgi ve saygılarımı katıyorum.”

 

Bu şarkı dil dile dolaşır olmuştu. Fakat şair için buruksu bir gurur oldu ve içine sindirememişti. 

Menekşelendi sular, sular menekşelendi
Esmer yüzlü akşamı dinledim yine sensiz
Leylak pırıltılarla bahçeler gölgelendi
İnledi yine bülbül, olmazmış gül dikensiz.
Dikensiz gül olmazmış
Çilesiz bülbül Ayşe
Her kuş bülbül olmazmış
Her çiçek de gül Ayşe
Ne bülbül gülü sevdi seni sevdiğim kadar
Ne böyle seven gönül, ne de senden güzel var
İçli bir özleyişle bırak beni yanayım
Gözlerinde gördüğüm rüyama inanayım

 

*Jokond: Nazım Hikmet’in 1929 yılında kaleme aldığı fantastik bir şiirdir..Leonardo De Vinci’nin ünlü Jokond’u, Louvre müzesini gezmeye gelen Şang-hay’lı Si-Ya-U’ya aşık olur. Si-Ya-U Paris’te okuyan doğulu bir öğrencidir. Paris’teki 1 Mayıs olaylarında tutuklanıp ülkesine gönderilir. 

Jokond ise Si-Ya-U ‘ya aşkından çerçevesinden çıkıp Louvre’un damından Çinimaçin’e doğru yola çıkar. Serüven, gökyüzünde bulutlar arasında, Kızıldeniz’de dalgaların içinde, sonunda Jokond’u Şang-hay limanına çıkarır. Si-Ya-U kaçmaktadır.

Ancak Pazar yerinde bir an Jokond onu gördüğünde Çan-kay-şi’nin adamları kellesini uçururlar. Son bölümde Jokond da yargılanacaktır ve mahkeme tarafından ölüme mahkum edilecektir. Leonardo De Vinci’nin bu ünlü tablosu, içten gelen bir tebessümle gülerek yanmıştır. 

(Suat Yener; Şarkıların Gözyaşları S:81, Altın Koza Yayınları 0 322 503 04 77)

 Klasik Nostalji - Safiye Ayla

Mine Geçili Yorumu

Hazırlayan: Suat Yener