MUSİKİ KLAVUZU

Nikağos Ağa (1836-1885)

Sultan Aziz devrinin sayılı bestekârları arasında özel bir yeri olan Niko-ğos Ağa, aslen Ermeni ırkındandır. Ancak, kulaklarına kadar geçen Aziziye fesi, eski İstanbul efendilerinin giymeleri adet olan kıyafeti, iri vücudu, kırmızı ve güzel yüzü, aksakalı, ırkımıza has ağır tabiatıyla, gerçek bir Türk gibiydi. Yılmaz Öztuna’ın araştırmaları 1830 yılını işaret ederken bazı kaynaklarda 1836 yılında İstanbul’da doğduğu kaydı vardır. Nikoğos Ağa’nın  Sultan Aziz devrinde özel bir yeri vardı. Nikoğos Ağa, Hıristiyan olmakla beraber dini Türk musikisine büyük ilgi duymuş, meşk ettiği birçok ayin, naat ve diğer formdaki dini eserleri okuyabilmek için Mevlevîhanelere devam etmiştir. Sultan Abdülmecit’in arzu ve iradesiyle bir defa (Ezan-ı Muhammedi) okuduğu da söylenmektedir.

Yapı Kredi Yayınları’nın "Osmanlılar Ansiklopedisi"nde Nikoğos Ağa’nın “Hıristiyan olduğu halde Mevlevihanelerde mukabelelere” yani zikir ve sema ayinlerine katıldığı belirtilerek deniliyor ki: “Bir musiki hocası olarak Nikoğos Ağa’nın aralarında Yenikapı Mevlevihanesi şeyhi Mehmet Celalettin Dede’nin de bulunduğu birçok kişiye Türk musikisi öğretmiştir. Sultan Abdülmecit’in isteğiyle ezan okudu. Türk musikisine eserleriyle büyük bir katkıda bulundu, yaşadığı dönemde toplumsal unsurlar arasındaki kültürel alışverişin ve sanat sevgisinin herhangi bir din ve milliyet taassubu ile gölgelenmediğini göstermesi bakımından önemlidir.”

Ethem Paşa, eski eserlerin toplandığı musiki koleksiyonu hazırlatıyormuş; Nikoğos Ağa'yı da davet etmiş. Ethem Paşa, dairesine girerken Nikoğos Ağa, ihtiyarlığı sebebiyle ağır yürüyormuş. Orada bulunan, Ihtisab Ağası Hüseyin Bey'in oğlu bu vaziyeti üstadın kayıtsızlığına vererek:“Hızlı yürü be herif” diyerek Nikoğos'a bir tokat vurmuş. Bu ağır muamele bestekârı çok üzmüş, bu hadiseden sonra fazla yaşamamış, hissiz bir şahsın kurbanı olmuştur. 1885 yılında öldü ve Topkapı Ermeni mezarlığına gömüldü.

Eserleri müzik estetiği yönünden mükemmellik gösterirler. Geçmişten kendi zamanına kadar elde ve hafızada bulunan Türk musikisi eserlerim bir araya toplayarak büyük ve çok güzel bir nota koleksiyonu yapan Ethem Paşa, Nikoğos Ağa'yı korumuş, kollamıştır. Koleksiyonundaki pek çok eseri bu değerli müzisyenin okuyuşundan notaya aldırmıştır. Dede'den Dellalzade'ye, ondan da Nikoğos'a geçen eserlerin sağlamlığında şüphe yoktur. Ancak eserlerin notaları yazılırken ne derece doğru yazıldığı tartışma konusu olur.. (Yılmaz Öztuna, Müzik Ansiklopedik Sözlük C2 S: 101)

Özellikle sözleri Karacaoğlan’a ait olan Hicaz makamında Evsat usulünde bestelediği eseri onun musikideki başarısının en güzel örneklerinden biridir.

Niçin a sevdiğim niçin, seni sevdim budur suçum

Turrelenmiş sırma saçın, çözen benden beter olsun

Yeter olsun yeter olsun, çok ağlattın yeter olsun

Güzel geçersen elime, eni çekerim yemine

Benim şimdiki halime, gülen benden beter olsun

Yeter olsun yeter olsun, çok ağlattın yeter olsun

Nikağos Ağa, hayat felsefesini Hicazkâr şarkı ile özetlemiş. Kendisini üzüntü ile arkadaş eden ve hayattan bıktıran üç şeyi yazmış; “Bir gönlüm, bir talihim, bir de aşağılık zamanedir” demiş.

Bana hem-dem eyleyen ey gam seni

Bir gönül bir baht bir çerh-i denî

Bıktıran candan bu üç şeydir beni

Bir gönül bir baht bir çerh-i denî

Nikağos Ağa, 22makamda şarkı besteledi. Şarkılarında zengin melodi mozaiği vardı. Bestelerinin çoğunun sözleri kendine aittir. Acem Kürdi, Yürük Semai şarkısı en güzel örneklerinden biridir:

Bâri felek ben yüzüne söyleyim

Bu güftârı niceye dek söyleyim

Aman felek sohbetini neyleyim

Gayrı felek nasıl dilek etmeyim

Aman felek denen elde gitmeyim

“Ey felek, bari söyleyeceklerimi yüzüne konuşayım. Bu sözü ne zamana kadar söyleyeyim?

Ben senin sohbetini ne yapayım? Gayrı nasıl dilemeyeyim ki ‘felek’ denen şehirden gitmeyeyim?

Hazırlayan: Suat Yener

Lütfen kaynak göstererek kullanın.

Nikagos Ağa Şarkıları