MUSİKİ KLAVUZU

Şevki Bey (1860-1891)

Şevki Bey'i şarkılarında gösterdiği şu harikulade hususiyetleriyle, kendisinden altmış sene evvel ölmüş modern Lied’in yaratıcısı Schubert'e benzetebiliriz. O da Schubert gibi hislerinin bütün sıcaklığını, inceliğini, şarkılarıyla terennüm etmiş, altı yüze yakın şarkı bestelemiş ve nihayet o da Schubert gibi gene genç yaşında hayatının otuzuncu yılında ölmüştür.

Şevki Bey 1860 yılında Fatih'te, Kumrulumescit semtinin Pirinççi Mahallesi'nde doğdu. Babası Tarakçı Ahmet Efendi'dir. İlköğreniminden sonra Rüştiye'ye devam etti ve buradan mezun oldu. Sesinin güzelliği ve musiki yeteneği dikkatleri çekerek Muzika-i Humayun'a alındı. Muzika-i Humayun'da bulunan hocalardan, özellikle o yıllarda aynı yerde öğretmenlik yapan Hacı Arif Bey'den musiki dersleri aldı. Daha sonra sarayın fasıl topluluğunda hanendelik yapmaya başladı.

Anlatıldığına göre ölümünden üç gün önce yeni yaptırdığı bir takım elbise giymiş, resim çektirmiş. Buradan sonra da yakın dostu olan Beylerbeyli Gümrükçü Rahmi Bey'in evine gitmiş ve aynı gece 18 Temmuz 1891 tarihinde kalp durmasından ölmüştür.

Ertesi gün cenazesi kalabalık bir toplulukla kaldırılarak, Beylerbeyi ile Kuzguncuk arasında bulunan Nakkaşbaba Mezarlığı’na defnedilmiştir. Şevki Bey'e karşı olan bağlılığını onun ölümünden sonra da devam ettiren Mehmet Hafid Bey, Şevki Bey’in ölümüne ağlayan mersiyesinden bir parçayı kabrine diktirttiği taş üzerine yazdırdı.

“Hemdem idi gülşeninde bülbülün 

Gitti Şevki neşesi kaçtı dilin”

Şevk Bey çok içki içen bir kişiydi. Ahmet Rasim Bey, Şevki Beyi bir gece karlar üzerinde yatmış olarak buldu. Büyük emeklerle taşıdı hatta öldüğünü bile zannetmişti. Bir içki masasında dahi 5-6 şarkı bestelediği söylenir.

Kibarlık ve asillik karakterini şarkılarına da yansıtmıştır. Bir süre lavta çalmaya çalıştığını, fakat başarılı olamadığını Lemi Atlı’ya şöyle anlatmıştır: "Kira ile aldığım lavta'yı parçaladım. Ne yapayım akordu elimle, mızrabım kirişi ile nağmeleri sesimle bastıramadım"   “Türk Musikisi Tarihi, Dr. Nazmi Özalp C: 1 S: 258, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, Yılmaz Öztuna C: 2  S: 355 ,Müzik Ansiklopedik Sözlük, Vural Sözer S: 677)

Mehmet Hafid Bey, güftesi olan:

Dil yâresini andıracak yâre bulunmaz

Dünyada gönül yâresine çare bulunmaz

Her derdin olur çaresi meşhur meseldir

Dünyada gönül yâresine çare bulunmaz

“Gönül yarası gibi acı veren yara bulunmaz.

 Dünyada gönül yarasına çare bulunmaz. Meşhur sözdür; ‘

Her derdin çaresi vardır’; dünyada gönül yarasına çare bulunmaz.”

Hicaz şarkısı makamının en beğenilen eserlerin biridir. Şevki Bey Şarkılarında, sözle sesin uyuşup kaynaşmasını, mesela şu çok meşhur Hüseyni şarkıda olduğu gibi, titiz ve hassas bir itina ile başarmıştır;

Nedir bu haletin ey meh cemalim?

Aman söyle perişan oldu halim.

Tükendi aklü endişem, hayalim,

Nasıl kıydı sana o kanlı zalim.

Hepsi şarkı formunda olan eserlerindeki kompozisyon tekniğini, yani ritim uyumu, usul değişikliği ve özellikle geçkiler yönünden her bestekâra nasip olmayacak bir biçimde geliştirmiştir.

Küşade tâli’im hem bahtım uygun

Aman saki bana hiç durma mey sun

Gamım yok zevk u şevkim hadden efzûn

Aman saki bana hiç durma mey sun

“Şansım açık, bahtım uygun.

Aman saki, bana hiç durmadan içki sun.

Üzüntüm yok, zevkim ve sevincim sınırlarını aşmış.

Aman sâki, bana hiç durmadan içki sun.”

En önemli örneklerinden biridir. Şevki Bey muhtelif makamlarda yüzlerce şarkı bestelemiştir. Yalnız Uşşak makamından iki yüz'den çok eseri vardır ki, bir makam çerçevesi içinde birbirine benzemeyen bu kadar eser besteleyebilmek ancak müstesna bir kabiliyet Şevki Bey’dir. 

Kimseler gelmez senin feryâd-ı âteş-bârına

Yandın ey biçare dil yandın melâmet nârına

Ye’s-i sevda rengi çökmüş gül gibi ruhsarına

Yandın ey biçare dil yandın melâmet nârına

“Senin ateşler yağdıran feryadına kimse gelmez.

Ey çaresiz gönül, sen,  sevgili tarafından azarlanma ateşine yandın.

Gül gibi yanaklarını sevda üzüntüsünün rengi kaplamış.

Ey çaresiz gönül, sen,  sevgili tarafından azarlanma ateşine yandın.”

Mehmet Sadi Bey’in duygusal güftelerinden biri olan:

Hicran oku sinem deler / Olmaktadır hâlim beter

Bu iftirâk artık yeter / İnsafa gel ey şîve-ger

Bir gün olur çağın geçer

Ben âşıkım bî-iştibâh  / Aşkım benim oldu tebâh

Rahmetmemek gayet günah / İnsafa gel ey şiveger

Bir gün olur çağın geçer

“Ayrılık acısı, göğsümü ok gibi deliyor. Halim çok fena oluyor. Bu ayrılık perişanlığı artık yeter! Ey cilveli sevgili! İnsafa gel, bir gün olur senin de çağın geçer.

Ben, hiç şüphesiz ki aşkı harap olmuş bir âşığım. Bu halime acımamak büyük günahtır. Ey cilveli sevgili, insafa gel, bir gün olur senin de çağın geçer.”

Şiirini Hüseyni Türk Aksağı olarak besteledi. Ağır Aksak usulünde bestelediği Hicaz şarkısı fasılların vazgeçilmez eserlerinden biridir:

Hâl-i nez’imde acırsın sevdiğim dinle beni

A benim rûh-i revânım seven ölsün mü seni

Firkat olmazsa dirîg eylemezem cân ü teni

A benim rûh-i revânım seven ölsün mü seni

“Sevdiğim, sözlerime kulak ver, son nefesimde benim için üzülürsün sonra. A benim güzel sevgilim, seni seven ölsün mü dilersin? Senden ayrı olmazsam canımı senden esirger miyim hiç! A benim güzel sevgilim, seni seven ölsün mü dilersin?”

Hazırlayan: Suat Yener

Lütfen kaynak göstererek kullanın.

Şevki Bey Repertuarı