MUSİKİ KLAVUZU

Zeki Müren (1933-1996)

6 Aralık 1933 tarihinde Bursa’da doğan sanatçı, Bursa’da eğitimine başladı. Bazı kaynaklarda doğum tarihi 1931 gösterilmektedir. Bodrum’daki Zeki Müren Sanat Müzesi’ndeki biyografisinde de belirtildiği gibi okula erken başlaması için yaşı büyütülmüştü.

Babası inşaat mütahitliği yapan Kaya Müren ve annesi ev hanımı Hayriye Müren’dir. Kaya Bey’in çok güzel sesi olduğu söylenir. Hatta semtinde bulunan camide bazen okuduğu söylenir.

Bursa'da başladığı orta öğrenimini İstanbul'da Boğaziçi Lisesi'nde tamamladı. İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi'nin Yüksek Süsleme Bölümü Sabih Gözen Atölyesi’nden mezun oldu.

Musiki Eğitimi:

Zeki Müren Bursa'da Tanburi İzzet Gerçeker'den aldığı solfej ve usul dersleriyle musiki bilgileri öğrenmeye başladı.

1949'da, Boğaziçi Lisesi'nde okurken Agopos Efendi  ile Udi Kirkor'dan aldığı derslerle de musiki eğitimini sürdü.

Daha sonra, fasıl musikisini iyi bilen ve geniş bir repertuvarı olan Şerif İçli'den çeşitli eserler meşk etti; Refik Fersan'dan, Sadi Işılay'dan, Kadri Şençalar'dan yararlandı.

1950'de sınavla İstanbul Radyosu'na girdi. İstanbul Radyosu’nda 1951'de, canlı olarak yayında ilk radyo konserini verdi. Radyo programları on beş yıl sürdü; bunların çoğu canlı yayın programlarıydı.

Zeki Müren bundan sonra kendini daha çok sahne ve plak çalışmalarına verdi. Alışılmış kalıpları zorlayan elbiseleri ve sahne davranışı ile halkın ilgisini sürekli olarak üstünde tutmayı başardı. İki yüz dolayında şarkı besteledi.

Zeki Müren, Boğaziçi Lisesi’nde okuyordu. Ünlü bestekâr Şerif İçli ve Kadir Şençalar Boğaziçi Lisesi’ne gelerek ders vereceklerdi. İlk kayıt yaptıran Zeki Müren oldu. Her Çarşamba hiç aksatmadan ders almaya başladı.

İlk Beste:

Sonraları dersler Şerif İçli’nin evinde de sürdü. Okulun tatil olmasını dört gözle bekliyordu. Ailesine kavuştuğu ilk tatil, ilk bestesini de kazandırmıştı ona. Sözlerini de kendisi yazmıştı hem de akrostiş olarak:

Zehretme hayatı bana cananım

Elemlerle doldu benim her anım

Kederinle yanıp sönse de canım

İnan ki ben yine sana hayranım

Acemkürdi şarkı ile bestecilik hayatı başlamış oldu. Bu güftenin mısralarının ilk harfleri kendi adını taşıyordu.

Sinema Oyunculuğuna Başlıyor:

Zeki Müren, 1954 yılında “Beklenen Şarkı” adlı filmde sinema oyunculuğuna başladı. Bu filmin senaryosu Nihavent makamındaki bestelediği şarkının eseriydi:

Gözlerinin içine başka hayal girmesin

Bana ait çizgiler dikkat et silinmesin

İstersen yum gözlerini tıpkı düşünür gibi

Benden evvel başkası bakıp seni görmesin

Kıskanırım seni ben kendi gözümden bile

Nasıl veririm seni bir gün yabancı ele

Sana gelen yollarda daima beni bekle

Benden evvel başkası bakıp seni görmesin

İlk Altın Plak:

Aynı yıl Şükrü Tunar’ın “Bir muhabbet kuşu da ben olurdum sev diye sen” Uşşak şarkısı ile ilk plağını yaptı.

Yıl 1954, Zeki Müren’in sesi İstanbul Radyosu’ndan yükselmeye başlamıştı. Şükrü Tunar, yine bir programda Klarnetiyle Zeki Müren’e eşlik ediyordu. O günlerde Zeki Müren Boğaziçi Lisesi’nde son sınıf öğrencisiydi. Şükrü Tunar: “Bir muhabbet kuşu” isimli Uşşak şarkısını yeni bestelemişti.

Zeki Müren 'ni dinledikten sonra o zamanlar Topkapı’da olan Sahibini Sesi plak şirketine götürüp ilk plağını yapmasına sebep olacak sanat güneşinin doğmasına vesile olmuş ve plak Zeki Müren’in ilk plağı olarak tarihe geçmiştir.

Kalbimi bezlederim minnet-ü zevkle dilesen

Bir muhabbet kuşu da ben olurum sev diye sen

Sevgilim meltemidir şimdi ruhumda esen

Bir muhabbet kuşu da ben olurum sev diye sen

Sonraki yıllarda da ölene kadar Zeki Müren’e klarneti ile eşlik etmiştir. 15 Temmuz 1962'de Cumhuriyet Gazinosu'nda Zeki Müren’e eşlik ederken geçirdiği bir kalp krizi sonucu sahnede öldü.

Zeki Müren ölüm anını şöyle anlatıyor: “Ve bir akşam... Sahneye çıkışımdan iki dakika sonra Kürdîlihicazkâr peşrevinin sonuna doğru sol koluma yaslanıp düştü, ruhunu teslim etti. Yılların klarnet üstadı mabedi olan sahnede can vermişti. Yeri dolmayan büyük sanatkârı kaybetmiştik. Yeri dolmayacak çok büyük bir sanatkârdı.

Onu çocuk yaşımda Bursa'da tanımıştım. Boğaziçi Lisesi son sınıf talebesi iken bir gün beni mektepten alıp Sahibinin Sesi plak şirketine götürmüştü. "Muhabbet Kuşu" isimli eseri ilk plağımdır

Efendi ve ağırbaşlı insandı. Sessizdi, içine kapalı bir hali vardı. Yıllarca sahnede, hemen yanımda şarkılarımı şahane klarneti ile süsledi. Konserlerimde beni coşturmak için elinden geleni yapardı. Hususi hayatında da, konuşmaktan çok dinlemesini seven durgun bir hali vardı. Seyahatlerimizde bir baba, bir ağabey gibi müşfikti.”

Zeki Müren 1955 yılında kendi bestesi olan "Manolyam" adlı Kürdîlihicazkâr şarkısıyla Altın Plak ödülünü kazandı.

Uzun yıllar bekledim hakikat oldu rüyam

Koklamaya kıyamam benim güzel manolyam

Nazlı çiçeğimsin sen sevdana dayanamam

Koklamaya kıyamam benim güzel manolyam

Bodrum’daki Günler: 

Zeki Müren kalp rahatsızlığı ve şeker hastalığı yüzünden 1980'den sonra sahne hayatından ve musikiden uzaklaştı. Bodrum'daki evine kapandı.

Son yaptığı şarkı ise; Muhayyerkürdî makamındaki “Gece kirpikli kadın” sözleriyle başlayan şarkısıdır.

Gece kirpikli kadın, aşkıma siyah bakma

Zaten yakanlar yakmış, bir alev de sen yakma

Beyaz papatyalar tak, at o siyah gülleri

Sensiz nefes alamam, beni bana bırakma

Türkçe en güzel icra eden sanatçı olması, musiki bilgisinin derinliği, şarkılardaki yorumu ve sesinin güzelliği ile bütünleşmesinden doğal güzellileri ile musikişinaslar onu “sanat güneşi” olarak anılmasına sebep olmuştur.

1955 yılında Arena Tiyatrosu'nca sahneye koyulan “Çay ve Sempati” adlı oyunda da başroldeki oyuncuydu.

1991 yılında "Devlet Sanatçısı" unvanıyla ödüllendirildi

Ölümü: 

24 Eylül 1996 Çarşamba günü, TRT İzmir Televizyonu'nda kendisi için düzenlenen tören sırasında geçirdiği kalp krizi sonucu öldü.

Cenazesi çok büyük bir halk kalabalığının katıldığı büyük bir törenle kaldırıldı. Mezarı, doğum yeri olan Bursa'da Emirsultan Mezarlığı'ndadır.

Vasiyetinde tüm mal varlığını Türk Eğitim Vakfı ve Mehmetçik Vakfına bıraktı. Bursa'da Zeki Müren Güzel Sanatlar Anadolu Lisesi'ni yaptırdı. Bu okulda sanatın birçok dalı ile ilgili eğitim halen verilmektedir.

Ölümünün ardından sanatçının Bodrum'da son yıllarını yaşadığı evi Kültür Bakanlığı'yla yapılan protokol ile Zeki Müren Sanat Müzesi'ne dönüştürüldü ve 8 Haziran 2000 tarihinde ziyarete açıldı.

(Rahmi Kalaycıoğlu, Türk Musiki Bestekârları Külliyattı Cilt:1 Sayı:212, Mustafa Rona, 20.Yüzyıl Türk Musikisi S:687, Suat Yener, Musiki Kılavuzu Sözlü Eserler Antolojisi S: 179 Suat Yener, Şarkıların gözyaşları S: 168, www.zekimuren.net/hayati) 

Sanatçı Kişiliği:

Türkçeyi en güzel konuşan kişi olması şarkı yorumlarında net kusursuz olması notalarla yorumunu bütünleştirir. Şarkıları icra ederken kendinden özel bir yorumda okumaz yerinden ve notasına uygun okurdu. Zira Abdullah Yüce; “Bu ne sevgi ah” şarkısını kendiside dahil olmak üzere en güzel Zeki Müren’in okuduğunu söylediğini kızının hatıralarından öğreniyoruz.

Besteleri: 

Bestelerinde aşk, duygusallık, hüzün hayata iyi yönden bakışı öne çıkar. Tüm bestelerini kendisi seslendirmiştir. Besteleri ölümünden sonra sanatçıların tercihleri olmuştur. Suzinak makamında bestelediği:

Şimdi uzaklardasın, gönül hicranla doldu

Hiç ayrılamam derken, kavuşmak hayal oldu

Sevda bahçelerinin çiçekleri hep soldu

Hiç ayrılamam derken, kavuşmak hayal oldu

Bu güzel şarkı filme senaryo ve müzik oldu.

Ve Zeki Müren, Zeki Müreni anlatıyor

Hazırlayan: Suat Yener

Lütfen kaynak göstererek kullanın.

Zeki Müren Besteleri